‘Gelooft u haar?’ Het werd stil in de rechtszaal. Wij advocaten keken elkaar even aan. Goede vraag. Misschien wel de beste in een rechtszaal. Gek genoeg had ik hem nog nooit gehoord. Meestal vragen rechters ‘is dat zo?’ Of: ‘legt u dat eens uit?’
Uw vraag hield me nog lang bezig. Nu, inmiddels jaren later, weet ik het precies wanneer tijdens een zitting die vraag zou moeten worden gesteld. Wanneer het passend zou zijn dat de ene ouder wat compassie zou kunnen tonen naar de ander. Wanneer het geweten aangesproken wordt, of een beroep wordt gedaan op de integriteit van de ouder aan wie de vraag wordt gesteld. Hem met ‘nee’ beantwoorden zegt immers ook iets.
U liet de stilte even hangen terwijl vader ongewild bij zichzelf te rade moest gaan. Naar binnen moest kijken. ‘Ja, ik geloof haar denk ik wel’ was het voorzichtige antwoord. Ik keek mijn cliënte even aan. Ze keek verward terug. Een gek moment in een zo voorspelbare zitting.
De afgelopen jaren was er geen ruimte geweest. Niet bij de kinderen en ook niet bij hun moeder. De beide meisjes hadden hun vader jarenlang hun moeder zien mishandelen. Wapens en agressie hadden een groot deel van hun jeugd bepaald. Op enig moment was het klaar. Op een haar na dood. Ze vertelde tijdens de zitting hoe bang ze nog steeds was en hoe de kinderen hadden geleden onder de vele verhuizingen. Steeds weer op de vlucht.
‘Gelooft u haar?’ Uw woorden hadden een bijzonder effect. Het antwoord ook. Helend bijna. Het was de eerste keer dat vader liet zien het leed te kunnen aanhoren wat hij haar en hun kinderen had aangedaan. Het gaf haar ruimte, zoveel was duidelijk. Het was op haar gezicht te zien en na de zitting aan haar te horen. U besliste terecht dat er geen omgang kwam, en toch was er duidelijk een verandering zichtbaar. Uw vraag had zijn uitwerking niet gemist.
De beste rechters zijn rechters die niet alleen de vragen stellen die nodig zijn om een vonnis te schrijven, maar ook, of misschien wel juist, vragen stellen die de mensen achter een vonnis laten zien. Die rechters zijn nieuwsgierig, kritisch en willen het gesprek aan gaan dat verder reikt dan die ene beslissing. Ze stellen de ingewikkelde vragen. De vragen waar je jaren later nog eens aan terug denkt.
Het zijn de rechters die mensen veel meer bieden dan alleen een juridisch correct vonnis. U deed dat. U bood erkenning, duidelijkheid, compassie en een klein beetje hoop.
